Metody pracy
W naszych placówkach w stosunku do osób z dużymi deficytami poznawczymi, społecznymi i komunikacyjnymi stosujemy terapię behawioralną.
Dzięki niej nasi podopieczni mogą realizować swoje potrzeby, komunikować się w dostępny dla siebie sposób, często przy pomocy komunikacji alternatywnej, dbać o siebie i otoczenie, rozwijać swoje zainteresowania oraz wykonywać proste prace. Terapia pozwala im na poprawę funkcjonowania społecznego i samokontrolę dot. zachowań trudnych, w tym agresji i autoagresji, które występują u części populacji osób z autyzmem.
W oparciu o terapię behawioralną realizujemy następujące cele:
• uczymy naszych podopiecznych zachowań i umiejętności niezbędnych do funkcjonowania, które występują u nich rzadko lub nie występują wcale, czyli są deficytowe.
• pracujemy też nad zmniejszaniem częstotliwości i natężenia zachowań trudnych – zakłócających, lub uniemożliwiających prawidłowe funkcjonowanie, począwszy od zachowań stereotypowych, poprzez zachowania kompulsywne do autoagresywnych i agresywnych.
• pracujemy nad generalizowaniem terapii i utrzymywaniem jej efektów w czasie, miejscu i w odniesieniu do innych osób.
Terapia behawioralna wykorzystuje podstawowe prawa uczenia dotyczące warunkowania klasycznego i instrumentalnego. W związku z tym, jeśli chcemy, aby zachowania występowały częściej, systematycznie je wzmacniamy (podopieczny otrzymuje pożądaną dla siebie rzecz lub unika nieprzyjemnej), po to, by w przyszłości pojawiało się ono coraz częściej. Natomiast jeżeli zachowanie podopiecznego spotka się z brakiem oczekiwanej przez niego reakcji lub z reakcją subiektywnie dla niego niekorzystną, w przyszłości częstotliwość tego zachowania zmniejszy się lub zachowanie to zaniknie.
Podstawowym narzędziem w naszej pracy jest system motywacyjny. Jest to tworzony indywidualnie dla każdego podopiecznego system motywacyjny i dostosowany do jego preferencji i potrzeb zbiór ulubionych wzmocnień społecznych ,aktywności i/lub rzeczy rzeczy i/lub, które motywują go do pracy, a które może uzyskać w wyniku uzyskania określonej liczby punktów.
W pracy z naszymi podopiecznymi stale wykorzystujemy plany aktywności. Są one zestawem konkretów, zdjęć lub symboli będących wskazówką/podpowiedzią do wykonania okrślonej czynności, czy sekwencji czynności. Plany aktywności dotyczą wszystkich sfer życia: edukacji, samoobsługi, czasu wolnego czy zajęć przygotowujących do wykonywania zawodu.
Prawidłowe wprowadzenie i posługiwanie się planem aktywności pozwala naszym uczestnikom – na miarę ich możliwości – osiągnąć samodzielność w działaniu i uniezależnić się od podpowiedzi innych osób. Plany organizują czas i porządkują sytuacje, gdyż zawierają informacje, co należy w danej chwili zrobić i co nastąpi po zakończeniu danej czynności. Tak uporządkowana struktura daje okazję do uczenia dokonywania wyborów, a ostatecznie umożliwia przygotowywanie przez uczestników własnych planów dnia.
Podopieczni uczą się w oparciu indywidualne program terapeutyczny, uwzględniający ich możliwości. Metody terapii behawioralnej stosowane w naszych placówkach opisane są m.in. w publikacjach:
P.Bąbel, M. Suchowierska i P. Ostaszewski: Terapia behawioralna dzieci z autyzmem. Teoria, badania i praktyka stosowanej analizy zachowania. GWP 2014.
P. Bąbel, M.Suchowierska, P. Ostaszewski : Analiza zachowania. Vademecum. GWP 2016.
Osoby wysoko funkcjonujące, mające pewien wgląd we własne emocje, korzystają w naszych placówkach z terapii poznawczo-behawioralnej ,w której przedmiotem procesu terapeutycznego jest zaburzone postrzeganie rzeczywistości i związane z tym utrwalone, dysfunkcyjne zachowania. Efektem tej terapii jest przede wszystkim lepsze rozumienie siebie i swoich relacji z innymi, obniżanie poziomu lęku,a także lepsze samopoczucie oraz zwiększenie występowania zachowań funkcjonalnych, korzystnych dla podopiecznego. Terapia ta przynosi też dobre efektu u uczestników, u których współystępują depresja, zaburzenia lękowe oraz zaburzenia obsesyjno-kompulsywne.
Wszystkie interwencje terapeutyczne opierają się o zasady etyki i mają na celu dobrostan psychiczny, fizyczny i możliwość rozwoju każdego z uczestników. W przypadku zachowań trudnych stosujemy metody jak najmniej restrykcyjne, a zarazem najbardziej skuteczne. W procesie terapeutycznym zawsze bierzemy pod uwagę przede wszystkim bezpieczeństwo naszych podopiecznych oraz ich wrażliwość i potrzeby.
Metody terapii poznawczo-behawioralnej stosowane w naszych placówkach opisane są m.in. w publikacjach:
- Attwood, T. (2015). Zespół Aspergera. Kompletny przewodnik. Gdańsk: Harmonia Universalis
- Beck J. (2012). Terapia poznawczo-behawioralna. Podstawy i zagadnienia szczegółowe. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
- Kokoszka, A. (2009). Wprowadzenie do terapii poznawczo-behawioralnej. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
- Popiel, A., Pragłowska, E. (2008). Psychoterapia poznawczo-behawioralna. Teoria i praktyka. Gdańsk: Wydawnictwo Paradygmat
- Tony Attwood, Poznajemy uczucia. Poznawczo-behawioralna terapia lęku dla osób z zespołem Aspergera (2019) Wydawnictwo Harmonia
- Emund J. Bourne, Lęk i fobia. Praktyczny podręcznik dla osób z zaburzeniami lękowymi (2011) Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
- Christine A. Padesky, DennisGreenberger Umysł ponad nastrojem. Zmień nastrój poprzez zmianę sposobu myślenia (2017) Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
- Robert LLeahy Pokonaj depresję, zanim ona pokona ciebie (2014) Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
