Główne założenia behawioralnej teorii autyzmu
Ogólne prawa uczenia się trafne tłumaczą zachowania dzieci autystycznych i stanowię podstawę terapii behawioralnej.
Dzieci autystyczne mają raczej wiele odrębnych deficytów behawioralnych, niż jeden centralny deficyt, którego skorygowanie prowadziłoby do ogólnej poprawy funkcjonowania Dzieci autystyczne mają zdolność uczenia się – tak jak inni ludzie – o ile znajdują się w specjalnie przystosowanym dla siebie środowisku. Środowisko to składa się z miejsc, w których dzieci przebywają na co dzień, a różni się od normalnego tylko na tyle, aby stało się dla nich bardziej funkcjonalne. W środowisku takim zapotrzebowanie na wykonanie jakiegoś zachowania przez dziecko powinno być wyraźne i zrozumiałe dla dziecka To, że dzieci autystyczne ponoszą porażki w normalnym środowisku, a odnoszą sukcesy w środowisku specjalnie dla nich zorganizowanym, wskazuje na to, że ich problemy mogą być widziane bardziej jako niedopasowanie pomiędzy ich systemem nerwowym a normalnym środowiskiem, niż jako choroba.
Główne cele terapii behawioralnej
- Rozwijanie zachowań deficytowych,
- Redukowanie zachowań niepożądanych,
- Generalizowanie i utrzymywanie efektów terapii.
Podstawowe reguły behawioralne w edukacji
- Jeżeli chcemy, żeby zachowania występowały częściej, powinniśmy je systematycznie wzmacniać,
- Zachowania niepożądane nie powinny być wzmacniane,
- Pojawienie się trudnego zachowania nie jest niebezpieczne, jeśli tylko nie jest wzmacniane.
Zachowaniami deficytowymi nazywamy te zachowania, które uważa się za normalne i pożądane u dziecka w pewnym wieku i w pewnych okolicznościach, a które u dziecka autystycznego występują zbyt rzadko lub nie występują wcale (np. prawidłowa mowa, okazywanie uczuć, zabawa itd.)
Zadaniem terapeuty behawioralnego jest kształtowanie u dziecka jak największej liczby zachowań adaptacyjnych, które rozwiną jego niezależność i umożliwią mu efektywne funkcjonowanie w środowisku.
Drogą do tego celu jest:
- wybiórcze wzmacnianie coraz bardziej zbliżonych do docelowych form zachowania (kontrola wzmocnień, czyli manipulowanie konsekwencjami zachowania),
- ścisłe kontrolowanie sytuacji, w których zachowanie przebiega (kontrola bodźców, czyli manipulowanie czynnikami poprzedzającymi zachowanie- instrukcjami i podpowiedziami).
Podstawowe etapy terapii behawioralnej dzieci autystycznych
- Wczesne rozumienie mowy
- Trening imitacji
- Dopasowywanie i sortowanie
- Imitacja werbalna
- Rozwój rozumienia mowy i mowy czynnej; nazywanie obiektów i czynności
- Pojęcia abstrakcyjne
- Budowanie zdań. Nauka odpowiadania na pytania
- Umiejętności szkolne
- Rozwój społeczny. Nauka wspólnej zabawy
- Czynności samoobsługowe
Ogólne zasady wyboru zachowań docelowych
- Ucz umiejętności, z których twój uczeń będzie mógł korzystać codziennie do końca życia,
- Ucz umiejętności, z których twój uczeń może skorzystać natychmiast.
- Zacznij od nauki umiejętności podstawowych.
- Ucz umiejętności komunikowania się.
- Ucz zachowań funkcjonalnych.
- Wybieraj takie zachowania, z którymi masz szansę sobie poradzić.
- Zachowania niepożądane muszą zostać skorygowane.
Opracowanie: Jens Skar, Arild Karlsen i Jacek Kozłowski
